Harem 

Algemene informatie 

• Auteur: Ronald Giphart 

• Titel: Harem

• Plaats van uitgave: Amsterdam

• Jaar van uitgave: 2015

• Druk: eerste druk 2015 

• Pagina’s: 382

• Genre: Roman, Kroniek

1. Samenvatting

Heden 

De 20-jarige Liam Hope is naar de boshut van zijn vader in Hedeviken Zweden) gevlucht om daar zijn "derde" debuutroman te schrijven. Die zal gaan over het turbulente leven van zijn vader en over de geliefden die Mac heeftgehad. Hij beschikt hierbij over documenten, brieven en de catalogus voor de foto-expositie die  aan zijn vader is gewijd. "Twenty years in the eyes of Hope" wijst terug op de grote invloed die de beroemde Mac Hope  in de wereld van de fotografie heeft gehad. Hij had dan ook beroemde opdrachtgevers voor lucratieve projecten in zijn klantenkring : o.a. The Stones en president Obama.

Verleden

Mac wordt in 1973 geboren. In zijn familie worden alle eerstegeboren mannen genoemd naar een Schot die ooit een voorvader heeft gered uit het water (Liam Mac Donalds) Zijn vader Don en zijn moeder Tineke hadden in Blaricum een invloedrijke kennissenkring. Met de huwelijkse trouw namen ze het niet zo nauw: Mac betrapt zijn moeder een keer met een andere man. Ze overlijdt als hij nog jong is en hij brengt daarna een tijd door in een internaat. Zijn vader krijgt een nieuwe relatie met een Oost-Europese vrouw  Najdyja en verhuist van Blaricum naar een appartement in  Amsterdam. Mac kan thuis niet meer aarden en vertrekt op zijn achttiende naar Stockholm.

Hij werkt daar eerst als goedkope kracht in een restaurant. In de late uren ontmoet hij daar een beroemde fotograaf Jakob die hem als stagiaire bij zich laat werken. Hij heeft talent ("la vista", zoals dat onder fotografen wordt genoemd). De vrouw van de fotograaf, Cilla, heeft een oogje op hem. Als hij wordt toegelaten tot de kunstacademie vieren ze dat samen in bed. Ze is de eerste vrouw met wie hij naar bed gaat en hij heeft de smaak flink te pakken en ze hebben vaak seks met elkaar, wat voor Mac toch wel een beetje als verraad geldt. Het is in één keer over als hij een naaktfoto van haar en haar man maakt. Cilla keert weer terug naar haar man Jakob die spoedig daarna echter sterft. Later vindt ze toch niet leuk als Mac voor Freja kiest. Jaloezie en liefde gaan immers samen.

Op de kunstacademie ontmoet Mac interessante mensen: mannen met wie hij een punkband opricht die vooral veel lawaai produceert,  maar ook de fraaie Freja. Op een bepaald moment krijgt zij ook interesse in hem en ze worden een liefdespaar: ze heeft heel mooie borsten en de bandleden noemen de punkband naar deze lichaamsdelen. Maar een mooie vrouw heb je nooit alleen. Mac wordt getipt dat Freja een prostituee is, maar dat is onjuist. Ze is op zoek gegaan naar haar moeder die in een sloppenwijk de hoer speelt.  Toch vertelt Hampus haar dat hij Freja niet alleen heeft. Ze blijkt een lesbische liefde te hebben opgevat voor Tilde, de  oudere assistente van Mac. Die is jaloers, maar op een zeker moment gaat hij ook met Tilde naar bed en niet veel later doen ze het zelfs met zijn drieën. Toch blijft Freja ook hen allebei niet trouw, want ze doet het een keer met een keukenmonteur, gewoon om hem te kunnen troosten. Dat moet kunnen, vindt ze zelf, maar de beide andere geliefden worden gekweld door jaloezie.

Intussen leven ze met veel kunstenaars in de Melkerij bij elkaar: een gebouw dat Mac heeft kunnen kopen  omdat hij de rechten van een hit van de punkband heeft kunnen verkopen aan een reclamebureau. Van het grote geld koopt hij het oude gebouw, dat een kunstenaarsnest wordt met communeachtige trekjes. Ook zijn beste vriend Hampus (reusachtig, tatouages, ruwe bolster, blanke pit) woont er intussen met de oudere docente van de kunstacademie Marit Palmen, die haar gezin voor hem in de steek heeft gelaten. De meeste studenten van de kunstacademie hebben hun studie opgezegd: zo ook Mac die toch al naam gemaakt heeft als fotograaf. Hij krijgt dan ook lucratieve opdrachten en hij wordt wereldberoemd. Naast Tilde en Freja en Freja’s moeder Carolina (die Mac uit de prostitutie heeft gehaald) wordt Mac weer verliefd op een andere veel jongere vrouw, de 18-jarige Nina, een studente van de kunstacademie. Ze worden per ongeluk samen opgesloten in de fietskelder van de kunstacademie nadat Mac een gastcollege gaf en daarna gaat ze mee naar de Melkerij, om daar ook direct te gaan wonen. Ook zij wordt beroemd als fotomodel, door de manier waarop Mac haar fotografeert.
Dan sterft vrij onverwacht Macs vader Don en hij gaat met Hampus en Tilde naar Amsterdam om hem te begraven. De tweede vrouw van zijn vader doet niet erg aardig. Mac erft niets behalve een afschuwelijk erotisch maar kitsch schilderij dat daarna nog gestolen wordt ook tijdens een kroegentocht.
Een volgende klap is dat Hampus na een bezoek aan een Berlijns bordeel te horen krijgt dat hij HIV heeft en aangezien hij aardig "rondgeneukt" heeft, heeft hij vele vrouwen waarschijnlijk besmet, waaronder ook zijn grote liefde Marit. Hij kan niet met dit schuldgevoel leven en maakt een spectaculair einde aan zijn leven: hij koopt een enorm doek, signeert dit met “The Final Painting. For Marit, until love do us part” en schiet zich door het hoofd met een jachtgeweer. Hij valt op zijn laatste doek, dat vanuit de lucht door een vliegtuigpiloot wordt gezien. Marit wordt depressief en stort zich niet veel later van een flatgebouw. Die twee zelfmoorden leiden tot een depressieve periode op de Melkerij. 

De stemming in de melkerij is gedaald vanwege de sterfgevallen. Mac krijgt een eervolle opdracht om Obama te fotograferen en hij neemt de harem mee. In Manhattan blijven op een dag Nina en Liam samen over en hoewel ze enkele jaren ouder is, gaan ze met elkaar aan de slag. Liam wordt ontknaapt door Nina, de minnares van zijn vader. De anderen merken dat er iets gebeurd is, en niet lang daarna blijkt Nina zwanger te zijn, maar van wie. Liam denkt dat het zijn kind is en vertelt dat aan zijn jongere maar zeer wijze zusje Ronja. Die kan haar mond niet houden en vertelt het geheim verder. Het verbetert wel weer de sfeer, maar er is rivaliteit tussen vader en zoon: van wie is het kind?

Heden

Mac zoekt zijn zoon op in de boshut en nodigt hem uit samen te gaan jagen, een hobby die door Hampus aan zijn vader is overgedragen. Nadat zij samen uren in een jaagtoren hebben gezeten en Mac meerdere schietkansen voorbij heeft laten gaan, graagt Mac aan Liam om nog wat drank te halen in de boshut. Liam doet dit, maar bij terugkomst is Mac verdwenen. Liam is angstig en wacht in de jaagtoren op daglicht, om daarna terug te lopen naar de hut.

Als hij bij de hut arriveert, is er sprake van een surpriseparty: hij is die dag 21 jaar geworden. De hele harem is aanwezig om dat te vieren. Liam besluit zijn hele manuscript van zijn derde debuutroman aan Ronja te geven zodat die later kan besluiten wat ermee moet gebeuren. Misschien kan zijn kind dan de familiegeschiedenis teruglezen. Het is namelijk een boek over liefde.

(http://www.scholieren.com/boek/12968/harem/zekerwetengoed, met verbeteringen)

1. Verwachtingen 

Ik heb dit boek gekozen omdat ik eerder boeken van Giphart heb gelezen (Giph, Phileine zegt Sorry) en deze vond ik heel grappig en actueel. Mijn verwachtingen waren dan ook dit boek weer grappig zou zijn en een overdreven beschrijving van een werkelijkheid.

2. Motieven en thema

Het belangrijkste motief binnen Harem is het ‘toeval van het leven’. Hiermee bedoel ik dat in het boek verschillende keren belangrijke dingen gebeuren door louter toeval. Dit wordt in het boek aangeduid met synchroniciteit en komt zo vaak voor dat de hoofdpersoon tijdens het schrijven van zijn debuut een keer verzucht “wederom die verdomde synchroniciteit”. Een voorbeeld hiervan is wanneer toevallig mensen op eenzelfde plaats zijn op hetzelfde moment, zoals toen Mac en Freja toevallig in een voor hen beiden onbekende wijk waren op hetzelfde moment waarop hun liefde begon. Een ander voorbeeld is dat toevallig mensen betrokken raken in het verhaal met een bepaald talent (bijvoorbeeld Don, de opa van Liam die een superdeal onderhandelt over het auteursrecht op ‘Jag har pladdrande tänder’, het lied waarvan Mac de tekst had geschreven en dat het geld binnenbracht om de Melkerij te kopen, een wezenlijke ontwikkeling in het verhaal).

Een ander motief zijn vriendschap en relaties en de ontwikkeling hiervan in de tijd. Het boek kent vele verhaallijnen die met name te maken hebben met onderlinge relaties. Beschreven wordt hoe deze relaties zich ontwikellen van jeugdige vrienden naar volwassen mensen (Per, Kalle, Kasper, Mac), van non-erotisch naar erotisch (Mac en Tilde), van tijdelijk contact naar levenslange verbintenis (Mac – Nina)  en van dichtbij zijnde maar afstandelijke ouder kind relatie naar een relatie op afstand van bijna gelijken (Don – Mac).

In vrijwel alle boeken van Ronald Gihpart is de liefde en de ontwikkeling daarin een thema. Liefde voor vrienden en vrouwen (Giph), liefde voor anderen (Phileine), liefde voor zijn moeder (Ik omhels je met duizend armen) zijn hier voorbeelden van.

In Harem is dit wederom het geval. Nu staan liefde tussen vrienden, liefde tussen mannen en vrouwen (en vrouwen en vrouwen), liefde tussen ouders en kinderen centraal. 

Een eveneens terugkerend thema is de teleurstelling in deze liefdes die de relaties juist sterker maakt. Ontrouw en onzekerheid tussen Mac en Freja en de pijn en versterking van de relatie die dit geeft, Nina die naar Amerika vertrekt maar terugkomt omdat haar carriere daar mislukt en voorgoed deel van de gemeenschap uitmaakt, de liefde van Marit voor Hampus die uiteindelijk voor beide zelfdoding tot gevolg heeft, Freja die is vervreemd van haar zich prostituerende moeder Caroline maar haar door Mac’s toedoen terugvindt en met haar een sterke band opbouwt. Ook er de tijdelijke liefde van Cilla, de vrouw van zijn mentor, die verliefd op Mac wordt en met hem haar man Jacob  bedriegd, maar door de erotische foto’s van opnieuw verliefd wordt op haar man, tot teleurstelling van Mac.

Tot slot is volwassenwording een belangrijk thema. In bijna ieder personage is een heel duidelijke onwikkeling te zien, waarbij het bijzonder knap is dat Giphart all deze persoonlijke ontwikkelingen laat samenkomen in de ontwikkeling van een groep mensen en hun onderlinge relaties. Mac die zich van richtingloze 18-jarige snel ontwikkeld tot een top-fotograaf, Freja die zich ontwikkeld van vrijgevochten beauty tot lieve moeder van Liam, Nina die van onopvallend meisje uitgroeid tot fotomodel, Don (Mac’s vader) die uitgegroeid van hippie tot inwoner van Blaricum en natuurlijk Hampus die zich van grote, getatoueerde, goedaardige gangmaker ontwikkelt tot een zich schuldig voelende, hevig van één vrouw houdende zelfdoder.

3. Beoordeling

De schrijfstijl is uiterst vlot. Het boek leest vloeiend weeg. De tegenwoordige tijd waarin Liam zit te werken aan alweer zijn derde debuutroman wordt afgewisseld met vele korte flashbacks die verhaaltjes op zichzelf zijn. De verhaallijn in ik-vorm door de hoofdpersoon en schrijver Liam gaat naadloos over in beschrijvingen in de derde persoon van gebeurtenissen in het verleden. 

Soms wordt bewust vrolijkheid aan tragedie gekoppeld. Een voorbeeld hiervan is het overlijden van Mac en de afstandelijkheid van zijn stiefmoeder die worden gecombineerd met een kroegentocht in Amsterdam en de diefstal van Mac’s enige erfstuk, een afzichtelijk schilderij (pagina 310 tot 314)

Meerdere keren geeft het laatse, bijna achteloze zinnetje van een paragraaf een schokeffect. Voorbeelden hiervan zijn oppagina 316 een beschrijving van hoe Mac, Hampus en Liam lachend zitten te huilen over de dood van Mac’s vader, gevolgd door de volkomen onverwachte melding “Een week later pleegde Hampus zelfmoord” en op pagina 338 een vrolijke beschrijving van hoe de liefde vrij werd genoten op de melkerij, “Althans, totdat ik Nina zwanger maakte”.

De personages hebben vele facetten, die zich in het boek ontwikkelen in de tijd. Dit maakte voor mij dat ik oprecht interesse ging voelen voor hoe zij uiteindelijk terechtkomen. Een voorbeeld is het lot van Hampus en Marit, waar ik gewoon treurig van werd...hun sterke liefde die voor beide leidde tot de dood. 

De keuze van de tijd (van vroege jaren 90 tot nu) en ruimte (Zweden, de Melkerij) geeft een mogelijkheid om personages te laten komen en gaan, waarbij het verhaal draait om een groep van sleutelpersonen. Mac, Freja, Liam, Hampus, Ronja, Tilde en Nina zijn de mensen waarom het draait, maar tientallen anderen (Per, Kalle, Kasper, de keukenmonteur) komen ergens langs in het verhaal, waarbij de Melkerij de openheid biedt om dit te laten gebeuren.

4. Eindoordeel

Ik heb bijzonder van dit boek genoten. Meer nog dan de eerdere, vooral grappige, boeken van Giphart had dit boek een boodschap. Op een luchtige manier beschreven, maar daarom niet minder waar: toeval is de belangrijkste factor in het leven als je ervoor openstaat. Dit wordt prachtig verwoord door Ronja in een discussie over het vaderschap van Nina’s kind(pagina 372: ”Ik las dat een filosoof ooit zei dat de mens voor 80 procent uit water bestaat en voor 19,99 procent uit toeval....hoe belangrijk is het te weten wie verantwoordelijk is voor die resterende 0, 01 procent?

Harem is makkelijk te lezen, grappig, treurig, hard, emotioneel, kortom heel veelzijdig.

Mijn verwachtingen zijn overtroffen. Dit boek was niet alleen grappig zoals bij Giphart verwacht kan worden, maar riep bij mij echt emotie op en gaf mij stof tot nadenken over mijn toekomst, de rol van toeval en relaties met familie en vrienden. Ik zou iedereen aanraden, sterker nog, oproepen om dit boek te lezen.